تلاش برای پیگیری شلاق خوردن لیلا حاتمی چه ضرورتی دارد

پس از اتفاقات رخ داده برای لیلا حاتمی در جشنواره شصت و هفتم کن، روز گذشته این بازیگر با انتشار نامه ای، ضمن بیان اینکه اتفاق رخ داده به دلیل  رعایت نکردن ملاحظات توسط طرف مقابل ـ رئیس کهنسال جشنواره کن ـ بوده، از اشخاصی که به واسطه این اتفاق ناراحت شده اند، عذرخواهی کرد. با این اوصاف آیا استمراربخشی بر این ماجرا همچنان ضرورتی دارد و اگر برخی بر ضرورتش تأکید می کنند، هزینه هایش را سنجیده اند؟

به گزارش «تابناک»، هرگاه جشنواره ای برگزار می شود، دلهره برای سینماگران کشورمان و مدعوین افزایش می یابد. آیا سینماگر ایرانی در موقعیتی ناخواسته قرار می گیرد و رفتاری شتابزده یا برآمده از دستپاچگی می کند که علاوه بر ایجاد هزینه سنگین برای خودش، زمینه هجمه به کلیت سینمای ایران را فراهم سازد؟ این اتفاقات در سال های اخیر هزینه های فراوانی  داشته که ابعادش را نمی توان از نظر پنهان داشت و به تصویری کامل برای ارزیابی واقعی دست یافت. 

آخرین رخداد از این جنس درباره لیلا حاتمی، بازیگر زن سینمای ایران و در شصت و هفتمین جشنواره بین المللی فیلم کن رقم خورد که حاتمی، عضو هیأت داوران بخش اصلی جشنواره در مواجهه با ژیل ژاکوب رئیس هشتاد و چهار ساله جشنواره کن اقدام به مصافحه کرد. اتفاقی که به سرعت واکنش هایی را در پی داشت و هرچه پیش می رود، ابعاد این واکنش ها رو به افزایش گذاشته و به رغم آنکه این اتفاق پیش از این نیز رخ داده، این بار ابعاد بی سابقه ای یافته است. 

وزیر فرهنگ و ارشاد درباره این رفتار گفته است: «در مجموع خانم حاتمی تلاشش بر این بود که نوع پوشش او به گونه ای متین و حضورش مطابق با معیارهای ارزشی ما باشد. احساسم این بود که او در این قضیه غافلگیر ش؛د اما در هر صورت قابل قبول و دفاع نیست ». این گفتار جنتی از آن منظر است که واقعاً اگر لیلا حاتمی قائل به آداب اسلامی نبود، می توانست بدون رعایت قوانین کشورمان در خارج از مرزهای ایران حجاب را نیز رعایت نکند و اینکه با حفظ پوشش در چنین موقعیتی چنین اتفاقی رخ داد، با تعبیر جنتی سازگار است و نامه لیلا حاتمی نیز مؤید همین  است. روز گذشته نیز نامه لیلا حاتمی در همین رابطه منتشر شد که تأییدکننده همین گفتار بود.

او در این نامه آورده بود: «در این سال ها پیشنهادات مختلفی را برای بازی در فیلم های خارج از ایران را به این دلیل نپذیرفتم که ادامه فعالیت در سینمای ایران همیشه برایم اولویت داشته است. در جشنواره های بین المللی که در طول این سال ها حضور داشته ام چه به عنوان بازیگر فیلمی که از سینمای ایران در جشنواره حضور داشته و نمایندگی ایران را برای دیگران تداعی می کرده و چه به عنوان داور منتخب و مدعو جشنواره ها که صرفا به عنوان شخصیتی مستقل در آن ها حضور داشته ام، سعی کرده ام موازین و اصول را رعایت کنم؛ به همین دلیلِ روشن که رعایت این اصول از الزامات کار در سینمای ایران است. 

این بار نیز طی مکاتباتی که با مسئولین فستیوال داشتم به تفصیل تمام نکات را توضیح داده بودم و خواستار همکاری آن ها شده بودم لذا در مراسم افتتاحیه و غیره، آن ها همه مقررات را می دانستند و با همکاری و درک متقابل هیچ مورد خاصی پیش نیامد. اما در مورد آقای ژیل ژاکوب که با قریب نود سال سن آخرین سال حضورش در فستیوال را می گذراند باید توضیح دهم که ایشان به علت کهولت و از یاد بردن همه تاکیدات؛ که معمول این سن و سال است؛ ضوابط یادشده را فراموش کرد و اقدام پیشگیرانه من برای دست دادن با ایشان هم موثر واقع نشد. مسلما ایشان برای من حکم پدربزرگ کهنسالی را داشت که میزبان من هم بود. 

هرچند از ادای این توضیحات شرم دارم اما شاید برای کسانی که نمی توانستند موقعیت ناگزیر من را درک کنند ناچار شدم وارد برخی جزییات شوم. با این حال از این پیشامد و اینکه احساسات کسانی را آزرده باشم بسیار متاسفم چه خود تربیت شده پدری هستم که همه از میزان علاقه او به دین و ملیت ایرانی آگاهند».

این در حالی است که در روزهای اخیر، جمعی از زنان که خود را خواهران دانشجو  حزب الله نامیده اند، از لیلا حاتمی شکایت رسمی کردند که در بخشی از این شکواییه ـ که ۳۱ اردیبهشت ماه با شماره  پرونده ۹۳۰۹۹۸۲۶۸۷۴۰۰۰۳۳ ثبت شده ـ خواستار اعمال مواد ۶۳۸ و ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی شده اند. با این اوصاف اگر قرار باشد لیلا حاتمی بنا بر این دو ماده قانونی محکوم شود، می تواند به حداقل ده روز حبسِ قابل تبدیل به جزای نقدی و حداکثر ده سال و دو ماه حبس و ۷۴ ضربه شلاق و همچنین ممنوع الفعالیتی برای چند سال به عنوان مجازات تکمیلی محکوم شود؛ اتفاقی که رخ نداده، با انعکاس جهانی همراه شد و اتفاقاً رسانه های جهانی  روی شلاق زدن به عنوان بدیع ترین بخش محکومیت دست گذاشته اند. 

ماجرای لیلا حاتمی و اتفاقی نادر مشابه را که به سرعت به فراموشی سپرده می شود را می توان با تذکر و برخوردهای اینچنین برطرف ساخت و نباید هزینه هنگفت و بلندمدتی برای چنین اتفاقاتی به کشور تحمیل کرد. باید بپذیریم حضور در برنامه های جهانی ـ به واسطه ناآشنایی و یا عادت مسئولان کشورهای غربی و شرقیِ غیرمسلمان با آداب اسلامی ـ ممکن است با موارد نادری همچون اتفاقی که برای لیلا حاتمی رخ داد همراه شود و این مسأله نه تنها برای او بلکه برای مسئولان دیگر حوزه ها نیز قابل وقوع است، به ویژه آنکه پروتکل مشخصی در اجلاسی در زمینه تشریفات مطرح نباشد و یا طرفین غربی از آن اطلاعی نداشته باشد. بر همین اساس شاید گذر از ماجرا لیلا حاتمی به نفع همه باشد. 

در عین حال اگر همچنان عده ای پیگیر آن شکایت و روند مجازات هستند، ضروری است یادآور شد که پیش از هر نوع واکنشی هزینه هایش را بسنجند. «لیلا حاتمی» و چهره هایی چون او در سطح بین الملل، نمایندگان سینمای ایران شناخته می شوند و به طور خاص حاتمی، جزو ده چهره مطرح سینمای ایران در سطح بین الملل قابل طبقه بندی است و بنابراین هر نوع مواجهه از این جنس با او، بازتاب جهانی سنگینی خواهد داشت که هزینه هایش برای کشور و به خصوص فرهنگ ایران، بسیار بیش از اتفاقی است که در کن رخ داد. 

نباید فراموش کنیم در دنیایی هستیم که یک دستگیری عوامل یک کلیپ می تواند چنان به سرعت انعکاس جهانی بیابد که سه روز، بخش اعظم رسانه های جهان به آن بپردازند و بد ترین تعابیر ممکن را از آن انجام دهند و لجبازی گروهی را در کشورمان خودمان در پی داشته باشد و با این اوصاف مشخص است که برخورد با حاتمی چه تبعاتی در پی دارد و بنابراین ضمن احترام به دغدغه ها، باید پیش از هر واکنشی، آثار بلندمدتش نه برای یک بازیگر، نه برای فرهنگ کشور، بلکه برای کلیت کشور در نظر گرفته شود؛ کما اینکه همین ماجرای لیلا حاتمی در کن و واکنش ها داخلی و همچنین نامه عذرخواهی روز گذشته اش انعکاس وسیع در رسانه های بین المللی داشت و بهتر است این پوزش را پذیرا بود و به این غائله پایان داد.